ในยุคที่การเข้าถึงบริการสุขภาพทางเพศและการยอมรับในความหลากหลายทางเพศก้าวหน้าไปมาก หญิงข้ามเพศหลายคนเริ่มให้ความสำคัญกับการดูแลร่างกายอย่างรอบด้าน หนึ่งในคำถามที่พบบ่อยที่สุดคือ “สามารถทานฮอร์โมนและ PrEP ไปพร้อมกันได้ไหม?” คำถามนี้ไม่เพียงเกี่ยวกับสุขภาพเท่านั้น แต่ยังสะท้อนความต้องการความปลอดภัยและการวางแผนชีวิตที่ดีในอนาคต
บทความนี้จะพาไปทำความเข้าใจว่า PrEP คืออะไร ฮอร์โมนเพศหญิงคืออะไร การทำงานของทั้งสองในร่างกาย รวมถึงคำแนะนำทางการแพทย์ล่าสุดจากองค์กรนานาชาติและแหล่งข้อมูลในประเทศไทย ว่าการใช้ฮอร์โมนและ PrEP ร่วมกันมีข้อควรระวังหรือไม่
PrEP คืออะไร และทำงานอย่างไร?
PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) คือยาต้านไวรัสเอชไอวีที่ใช้ในกลุ่มคนที่ยังไม่ติดเชื้อ แต่มีความเสี่ยงสูงในการรับเชื้อ โดยต้องกินยาก่อนมีเพศสัมพันธ์อย่างสม่ำเสมอ (แบบรายวัน) หรือเฉพาะก่อนมีความเสี่ยง (แบบตามโอกาส) เพื่อป้องกันการติดเชื้อ HIV
ตัวยาที่ใช้ใน PrEP ปัจจุบันคือยาที่มีส่วนผสมของ Tenofovir disoproxil fumarate (TDF) และ Emtricitabine (FTC) ซึ่งเป็นยาที่มีประสิทธิภาพสูง และปลอดภัยเมื่อใช้ตามคำแนะนำ
ฮอร์โมนเพศหญิงสำหรับหญิงข้ามเพศ
ฮอร์โมนที่หญิงข้ามเพศใช้เพื่อเปลี่ยนแปลงลักษณะทางร่างกายให้ใกล้เคียงผู้หญิงมากขึ้น มี 2 กลุ่มหลัก ได้แก่:
- เอสโตรเจน (Estrogen): ฮอร์โมนหลักที่ช่วยในการพัฒนาเต้านม ทำให้ผิวพรรณนุ่ม และลดขนตามร่างกาย
- ยาต้านแอนโดรเจน (Anti-Androgens): เช่น สไปโรโนแลกโตน (Spironolactone) หรือไซโปรเตอโรนอะซีเตท (Cyproterone acetate) ซึ่งใช้ลดระดับฮอร์โมนเพศชายในร่างกาย
การใช้ฮอร์โมนอย่างต่อเนื่องจำเป็นต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อน เช่น ความดันโลหิตสูง การเกิดลิ่มเลือด หรือปัญหาเกี่ยวกับตับ
PrEP กับฮอร์โมน: ทานร่วมกันได้ไหม?
คำตอบสั้น: ได้
ตามข้อมูลจาก องค์การอนามัยโลก (WHO) และ ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคแห่งสหรัฐอเมริกา (CDC) การใช้ยา PrEP และฮอร์โมนเพศร่วมกันในหญิงข้ามเพศนั้น ปลอดภัยและไม่มีผลกระทบที่ร้ายแรงต่อกัน
งานวิจัยชิ้นสำคัญจาก iPrEx study ซึ่งศึกษาในหญิงข้ามเพศและเกย์ที่ใช้ PrEP พบว่า:
- ฮอร์โมนเพศไม่ลดประสิทธิภาพของยา PrEP
- PrEP ไม่รบกวนการทำงานของฮอร์โมนเอสโตรเจน
- ผู้ที่ใช้ PrEP พร้อมฮอร์โมนยังสามารถได้รับประโยชน์ในการป้องกันเอชไอวีอย่างเต็มที่
อย่างไรก็ตาม ระดับของ Tenofovir ในเลือดของหญิงข้ามเพศที่ใช้ฮอร์โมนอาจต่ำกว่าคนทั่วไปเล็กน้อย แต่ยังคงอยู่ในระดับที่เพียงพอในการป้องกัน HIV หากรับประทานยา PrEP อย่างสม่ำเสมอ
ข้อควรรู้สำหรับหญิงข้ามเพศที่ใช้ PrEP ร่วมกับฮอร์โมน
1. ควรได้รับการติดตามโดยแพทย์
แพทย์จะตรวจระดับฮอร์โมนและตรวจเลือดเพื่อประเมินการทำงานของตับ ไต และระดับยาต่าง ๆ เพื่อให้มั่นใจว่าทั้งสองยาไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ
2. อย่าลดหรือหยุดยาใด ๆ เอง
บางคนอาจกังวลว่าการใช้ร่วมกันจะทำให้ฮอร์โมนทำงานไม่ได้ผล หรือทำให้ PrEP ไม่ปลอดภัย ซึ่งไม่เป็นความจริง การหยุดยาใด ๆ โดยไม่ปรึกษาแพทย์ อาจเสี่ยงต่อสุขภาพ
3. ยา PrEP แบบฉีดกับฮอร์โมน
ปัจจุบันมี PrEP แบบฉีดที่ชื่อว่า Cabotegravir ซึ่งใช้ได้ทุก 2 เดือน ข้อมูลเบื้องต้นชี้ว่าสามารถใช้ร่วมกับฮอร์โมนได้อย่างปลอดภัยเช่นกัน แต่ควรติดตามคำแนะนำของแพทย์
ความสำคัญของการใช้ PrEP ในกลุ่มหญิงข้ามเพศ
หญิงข้ามเพศถือเป็นหนึ่งในกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อ HIV จากข้อมูลของ UNAIDS และ WHO พบว่า:
- หญิงข้ามเพศมีโอกาสติดเชื้อเอชไอวีมากกว่าคนทั่วไปถึง 49 เท่า
- เหตุผลส่วนใหญ่มาจากการถูกเลือกปฏิบัติ การเข้าถึงถุงยางอนามัยและบริการสุขภาพที่จำกัด รวมถึงความรุนแรงทางเพศ
PrEP จึงกลายเป็นหนึ่งในเครื่องมือที่ช่วยเสริมอำนาจให้หญิงข้ามเพศสามารถควบคุมสุขภาพของตนเองได้อย่างมั่นใจ โดยไม่ต้องพึ่งพาเฉพาะคู่ หรือรอให้เกิดความเสี่ยงก่อนแล้วจึงแก้ไข
บริการ PrEP ที่เป็นมิตรกับหญิงข้ามเพศในประเทศไทย
ปัจจุบันในประเทศไทยมีคลินิกและศูนย์บริการสุขภาพที่มีความรู้ความเข้าใจในความหลากหลายทางเพศ และให้บริการ PrEP อย่างครอบคลุม เช่น:
- Love2Test.org: ระบบจองตรวจและรับยา PrEP ฟรี ที่เป็นมิตรและไม่ตีตรา
- ศูนย์วิจัยโรคเอดส์ สภากาชาดไทย (TRCARC)
- คลินิกนิรนาม และคลินิกชุมชนในหลายจังหวัด
หญิงข้ามเพศสามารถเข้ารับบริการเหล่านี้ได้โดยไม่ต้องกลัวการตีตรา โดยเน้นสิทธิความเป็นส่วนตัว และการให้ข้อมูลที่ถูกต้อง
ทานฮอร์โมนร่วมกับ PrEP ได้อย่างปลอดภัย ถ้าทำอย่างถูกต้อง
หญิงข้ามเพศสามารถใช้ยา PrEP เพื่อป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี ร่วมกับฮอร์โมนเพศหญิงได้อย่างปลอดภัย โดยไม่ต้องกลัวว่ายาใดจะลดประสิทธิภาพของอีกตัว หากใช้อย่างต่อเนื่องและอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
ความรู้และการเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้องเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้หญิงข้ามเพศใช้ชีวิตอย่างปลอดภัย มั่นใจ และมีสิทธิในการดูแลสุขภาพของตนเองอย่างเต็มที่
แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Pre-exposure Prophylaxis (PrEP). [ออนไลน์] https://www.cdc.gov/hiv/basics/prep.html
- World Health Organization (WHO). Consolidated guidelines on HIV prevention and treatment. [ออนไลน์] https://www.who.int/publications/i/item/9789240031593
- Thai Red Cross AIDS Research Centre. คู่มือ PrEP สำหรับหญิงข้ามเพศ. [ออนไลน์] https://www.trcarc.org
- Grant RM, et al. Preexposure chemoprophylaxis for HIV prevention in men who have sex with men. N Engl J Med. 2010;363(27):2587–2599.
- Love Foundation Thailand. ฮอร์โมนกับ PrEP สำหรับหญิงข้ามเพศ: คำแนะนำจากแพทย์. [ออนไลน์] https://lovefoundation.or.th